Հարս չեն ծնվում

>>>

ՀԱՐՍ ՉԵՆ ԾՆՎՈՒՄ
Ինչպես են հարսանիքները կարգավորում հետերոսեռականությունը*

Քրիս Ինգրահամ
(անգլերենից թարգմանեց Շ. Ավագյանը)

Մեր սոցիալական աշխարհի բոլոր ոլորտները – բնական կամ այլապես – իմաստավորված են: Մշակույթը մեր կյանքում իմաստ է ներդնում այն պահից երբ առաջին անգամ մուտք ենք գործում սոցիալական աշխարհ: Մեր սեռական կողմնորոշումը կամ սեռական ինքնությունը – կամ նույնիսկ այն պատկերացումը որ այդպիսի բան գոյություն ունի – սահմանվում է այդ աշխարհի խորհրդանշային համակարգի միջոցով, արտահայտված խոսքային, ինչպես նաև ոչխոսքային լեզվով և պատկերներով: Հետերոսեռականությունը որպես սոցիալական կատեգորիա ավելին է քան անհատի սեռական կամ զգացմունքային գրավչության փաստը: Երբ մենք խոսում ենք հետերոսեռականությունից կամ վկայակոչում որ հետերոսեռական ենք, դա պարզապես հասարակության իմաստագրման գործընթացի արդյունքն է: Իրականում հետերոսեռականությունը գործում է որպես խիստ կազմակերպված հասարակական հաստատություն, որ տարբերվում է ըստ երկրի, հասարակական խմբի, մշակույթի, պատմության, երկրամասի, կրոնի, ազգության, ռասսայի, սոցիալական խավի, և ֆիզիկական կարողության: ԱՄՆ-ում, ինչպես նաև այլ մշակույթներում, հարսանիքի ծիսակարգն իրենից ներկայացնում է հետերոսեռականության հաստատության տեղակայման և պահպանման մեծագույն ոլորտը:

Վերնագրովս հարգանքի տուրք եմ մատուցում Մոնիք Վիտտիգին, որի դասական ու պրովոկացիոն քննադատական ակնարկը` «One Is Not Born a Woman», քննում է ինչ ինքն անվանում է «հետերոսեռականության քաղաքական ռեժիմը» և դրան անհրաժեշտ տղամարդու ու կնոջ կատեգորիաները: Նա վիճաբանում է, որ կնոջ կատեգորիան և այդ կատեգորիային կցված իմաստը գոյություն չէր ունենա, եթե այն անհրաժեշտ չլիներ (հայրիշխանական) հետերոսեռականության քաղաքական ռեժիմին: Ու չնայած որ շատերի համար գուցեև պարզ է, որ հարս չեն ծնվում, իրականում շատ կանայք շարունակում են հետևել այն բնականացված (naturalized) ուղուն, որ տանում է դեպի հետերոսեռական կանացիությունը:

Այս ծայրաստիճան բնական համարված սոցիալական պայմանավորվածությունը քննելու առաջադրանքը պահանջում է մի կոնցեպտուալ սխեմա, որը կկարողանա բացահայտել, թե ինչպես է հետերոսեռականությունը դարձել ինստիտուցիոնալացված, բնականացված ու նորմալացված: Հետերոսեռականության ինստիտուցիան քննելու ցանկացած փորձի համար անհրաժեշտ է տեսություն, որ կլուսաբանի, թե ինչպես է այդ հաստատությունն իր բոլոր հասարակական սովորույթներով, ինչպիսիք են սիրային հարաբերությունների մեջ մտնելը, «վերջին զանգը», Սբ. Վալենտինի օրը, և այլն, հաճախ դիտարկվում շատերի կողմից որպես բնական:

Հետերոսեռական երևակայականը

Ըստ Ժակ Լականի երևակայականը երեխայի չմիջնորդված կապն է իր պատկերի և մոր միջև: Խուսափելով բարդ, հակասական աշխարհի հետ առերես հանդիպումից, երեխան վայելում է անդորրի, առատության ու լիության պատրանքը: Այլ կերպ ասած, երեխաները ապրում են իրենց առաջին խնամատարի հետ միավորված լինելու զգացումը: Վերցնելով Լականի երևակայականի հասկացողությունը, Լուի Ալտյուսերը սահմանում է գաղափարախոսությունը որպես «անհատների երևակայական հարաբերությունն իրենց գոյության իրական պայմանների հետ»: Այստեղ «երևակայականը» չի նշանակում «կեղծ» կամ «ձևական», այլ ավելի շուտ մի պատկերացված կամ պատրանքային հարաբերություն անհատի ու իր սոցիալական աշխարհի միջև: Կիրառված հետերոսեռական սոցիալական տեսության մեջ, հետերոսեռական երևակայականը այն մտածելակերպն է, որ հենվում է ռոմանտիկ ու սրբացված հետերոսեռականության հասկացողությունների վրա, ստեղծելով և պահպանելով բարեկեցության ու միասնության պատրանքը: Այս ռոմանտիկ աշխարհայացքը խանգարում է տեսնել հետերոսեռականության ինստիտուցիայի աշխատանքը ու թե ինչպես է այն կազմակերպում գենդերը միաժամանակ պահելով ռասսայական, դասակարգային և սեռականության հիերարխիան: Արդյունքում հետերոսեռականությունն ընդունվում է որպես բնական ու չքննված իրականություն, մինչդեռ գենդերը ընկալվում է որպես մի բան որ մարդիկ ձեռք են բերում կամ սովորում շփման միջոցով: Հետերոսեռական երևակայականը բնականացնում է արականից իգական սոցիալական հարաբերությունները, ծիսակարգերը, կազմակերպված սովորություններն ու սահմանված կարգերը, քողարկելով հետերոսեռականության հաստատության գենդերի կառուցման գործընթացը ռասսայի, դասակարգի ու սեռականության վրայով: Այս աշխարհայացքը փակում է հետերոսեռականության վերաբերյալ ցանկացած քննադատական վերլուծության հնարավորություն, որ կդիտարկի այն որպես մի կազմակերպող ու մասնավոր նպատակների ծառայող հաստատություն (Ինգրահամ 1994, 1999): Թողնելով հետերոսեռականությունը որպես մի չքննված հաստատություն, մենք չենք հետազոտում թե այն ինչպես է վարժեցնում, ինչ ձևերով է կառավարում ու վերահսկում, և նպաստում սոցիալական անհավասարությանը: Հետերոսեռական երևակայականի միջոցով հաստատությունը դիտարկվում է որպես ժամանակով չփոփոխված, հաստատուն կառույց, որն ասես միշտ գործել է այնպես ինչպես ներկայում: Վերջինս ներկայացնում է հետերոսեռականության մի պատկեր, որ ամեն ինչ ասես «այնպես է ինչպես կա», միաժամանակ ստեղծելով այդ պատրանքը հարկադրող հասարակական սովորություններ, հաստատելով որ ամեն բան ճիշտ կլինի միջավայրում կախված այն բանից թե անհատը որքանով կենթարկվի հպատակագրող կառույցին: Պատրանքն այն հասարակայնորեն ճանաչված է որպես սիրաբանություն (romance): Հետերոսեռականության հետ սիրաբանվել նշանակում է ստեղծել պատրանքային հետերոսեռականություն, որի համար հարսանիքի մշակույթը կենտրոնական դեր է խաղում:

Ինստիտուցիոնալացված հետերոսեռականության ապրած իրականությունն, ընդ որում, ամենևին էլ հանդարտ կամ ապահով չէ: Հետերոսեռական երևակայականն, օրինակ, արտադրում է այնպիսի երևույթներ ինչպիսիք են ամուսնական բռնություն, աշխատավարձի անհավասարություն, ռասսիզմ, միասեռների նկատմամբ արտահայտված ատելություն, կնասպանություն, և սեռական ոտնձգություն: Ինստիտուցիոնալացված հետերոսեռականությունն ու նրա կազմակերպող գաղափարախոսությունը – հետերոսեռական երևակայականը – հիմնում է այն վարքագծերը, որ մենք վերագրում ենք կանանց ու տղամարդկանց – գենդերին – մինչդեռ տեղում պահելով կամ արտադրելով հակասական և անհավասար սոցիալական հարաբերությունների պատմություն: Աշխատանքի սեռային բաժանման արդյունքում ստեղծվում են, օրինակ, չվարձատրված տնային աշխատանք, հնարավորությունների ու աշխատավարձի անհավասարություն, կամ տնտեսական առավելություններ ու արտոնություններ, որոնք տրվում են միայն ամուսնացած զույգերին:

Բայց առաջին հերթին, հետերոսեռական երևակայականը սեռականության կարգավորումը բնականացնում է ամուսնության ինստիտուցիայի ու ծիսական սովորույթների, ասենք հարսանիքների, և պետության ներքին հարաբերությունների օրենքների միջոցով: Օրենքները ամուսնական կարգավիճակից ելնելով որոշում են հարկման, առողջապահության և բնակարանային առավելությունների պայմանները: Հազվադեպ կասկածի տակ դրվելով (բացի 19-րդ դարի ամուսնության ռեֆորմիստներից ու Երկրորդ ալիքի ֆեմինիստներից), օրենքները և սեփական ու պետական սեկտորների պայմանագրերը օգտագործում են ամուսնությունը որպես սոցիալական ու տնտեսական առավելությունների ու մուտքի համար առաջնային պահանջմունք, փոխանակ ռեսուրսները բաշխեն մեկ այլ սիստեմի հիման վրա, ասենք, ըստ քաղաքացիության կամ շնչելու կարողության: Հետերոսեռականությունն իհարկե ավելին է քան կենսաբանորեն տրված իրականությունը, կամ թե այն, որ մեկը հետաքրքրվում է հակառակ սեռի ներկայացուցչով: Յուրաքանչյուր կարգ ու կանոն, սկսած նրանից թե ով է վճարելու սիրած անձի կամ հարսանիքի փորձի ճաշկերույթի համար, կամ ով է պարի ժամանակ ուղղություն ցույց տալու, մեքենա վարելու, ճաշ պատրաստելու կամ նախաձեռնելու սեռական հարաբերություններ. այս ամենը ծառայում է հետերոսեռական փորձառությունը կարգավորելու նպատակին: Այն, ինչ Արևմտյան հասարակությունում շրջանառության մեջ է մտնում որպես տրված իրողություն, իրականում խիստ ծրագրված պայմանավորվածություն է: Ինչպես հաստատությունների մեծամասնության դեպքում, նրանք ովքեր մասնակցում են այդ սովորույթներին պետք է նախօրոք վարժեցվեն դրանց: Այլ կերպ ասած, կանայք չեն ծնվում հարսանյաց շորի գենով կամ նշանադրության ադամանդե մատանի կրելու բնածին ցանկությամբ: Նրանք չեն գալիս աշխարհ «Իմ չափսի հարս-Բարբի» տիկնիկով խաղալու ցանկությամբ, նրանց պարզապես վարժեցնում են այդ բաներին ձգտել` խրախուսելով և պարգևատրելով: Տղամարդիկ նմանապես չեն ծնվում իմանալով, որ պետք է ծաղիկներ գնեն իրենց ընկերուհու համար կամ որ պետք է իրենց երկու ամսվա եկամուտը ծախսեն նշանադրության մատանու վրա: Սրանք արտադրանքներ են, որ վաճառվում են այն սպառողներին ովքեր հետաքրքրված են մասնակցելու մշակույթում հաստատված ծիսակարգին, որ գործում է հետերոսեռականությունը կազմակերպելու և ինստիտուցիոնալացնելու նպատակով:

Հետերոնորմատիվություն

Հետերոսեռական երևակայականն արծարծելիս կարևոր է նաև ներգրավել հետերոնորմատիվության կոնցեպտը. այն հայեցակետը, որ ինստիտուցիոնալացված հետերոսեռականությունն իր մեջ կրում է օրինական և ակնկալվող սոցիալական ու սեռական հարաբերությունների չափանիշը: Այն հետերոսեռական երևակայականի հիմքում ընկած գլխավոր նախադրյալներից մեկն է, երաշխավորելով որ հետերոսեռականության կազմակերպումը ամեն ինչում, սկսած գենդերից, հարսանիքից, ու վերջացրած ամուսնական կարգավիճակով, դիտարկվի ու ընդունվի որպես թե մոդել և թե նորմա: Վերցնենք, օրինակ, թե ինչպես են հարցաթերթիկները խնդրում լրացնողներին նշել իրենց ամուսնական կարգավիճակը որպես կամ ամուսնացած, կամ բաժանված, կամ այրիացած, կամ միայնակ, իսկ որոշ դեպքերում` երբևէ չամուսնացած: Այս կատեգորիաները ներկայացվում են ոչ միայն որպես սոցիալական ինքնության կարևոր ցուցանիշներ, այլև հրամցվում որպես միակ տարբերակները, հուշելով, որ ինքնության կազմակերպումը ամուսնության շուրջ ունիվերսալ է և բացատրության կարիք չունի: Կամ փորձենք պատկերացնել լուրջ հարաբերություններ առանց օրինական ամուսնության առավելությունների: Մեզ համար դժվար է մտածել, որ կարող ենք մեկի հետ ունենալ լուրջ հարաբերություններ առանց պետության կողմից հովանավորված արտոնագրի: Երբ մեկը նախընտրում է չամուսնանալ, մարդիկ հաճախ մեկնաբանում են, որ նա վախենում է «պատասխանատվությունից» նույնիսկ եթե տարիներով ապրում է ու հարաբերվում նույն զուգընկերոջ հետ: Հետերոնորմատիվ ենթադրությունները թուլացնում են մեր կարողությունը այլ հնարավորություններ պատկերացնելու կամ հասկանալու թե ինչն է համարվում լուրջ հարաբերություն: Երբեմն նույնիսկ մարտահրավեր ենք անում ինքներս մեզ թե ինչպես ամուսնանալ առանց ճոխ սպիտակ հարսանիքի: Ու չնայած որ միասեռականները միշտ էլ ունեցել են երկար ու լուրջ հարաբերություններ, այժմ հայտնվել են տարօրինակ դրության մեջ` ցանկանալով պետականորեն արտոնագրել իրենց միությունը որպեսզի իրենց օրինական զգան: Բոլոր այս դեպքերում հետերոնորմատիվությունը գործում է հետերոսեռականության ինստիտուցիան բնականացնելու միտումով, մինչ այդ իրական մարդկանց հարաբերություններն ու պարտավորությունները դարձնելով ապօրինի և անտեղի:

Նրանք ովքեր ամուսնական կարգավիճակի մասին հարցերը դիտարկում են իբրև անվնաս պետք է հաշվի առնեն սոցիալ-տնտեսական հետևանքներն այն անձանց համար ովքեր չեն մասնակցում այս պայմանավորվածությանը, կամ նկատի ունենան այլ մշակութային տարբերակներ, որ չեն համաձայնեցվում ամուսնության վերաբերյալ անգլո- կամ եվրոցենտրիկ ենթադրություններին: Բոլոր անձինք հարկադրված են տեղավորվել ամուսնության կամ հետերոսեռականության փոխհարաբերության ռեգիստրներում, նույնիսկ նրանք ովքեր անկախ սեռականության որևէ կողմնորոշման իրենց չեն համարում «միայնակ», հետերոսեռական, կամ չեն մասնակցում նորմատիվ հետերոսեռականությանն ու նրա կառուցվածքներին:

Հարս չեն ծնվում, այնուամենայնիվ այդ կատեգորիայից դուրս պատկերացումները նշանակում են մի կյանք, որ նորմալության սահմաններից ու սոցիալական կոնվենցիաներից մղվում է դուրս: Հայտնվել այս հնարած ու կառուցված սոցիալական փորձառությունից դուրս նշանակում է ապրել հասարակության եզերքին (margins)` ամբողջովին կամ մասնակիորեն վտարված սոցիալական, իրավական և տնտեսական հատուցումներից ու առավելություններից: Հետերոնորմատիվ հասարակական կարգում դիմակայել անդամությանը նշանակում է ապրել տուգանքների և այլ խոչընդոտների միջով:

Հարսանիքներ

Թե ինչ աստիճանի է հետերոնորմատիվ հարսանյաց արարողությունը վերահսկում ու կարգավորում սեռականությունը ցույց տալու համար անհրաժեշտ է հետազոտել թե ինչպես են տարբեր սովորությունները, պայմանավորվածությունները, հարաբերություններն ու ծիսակարգերը ստանդարտացնում և քողարկում ինստիտուցիոնալացված հետերոսեռականության գործընթացը: Նշանակում է, որ պետք է հարցադրել թե ինչպես են սովորությունները, օրինակ` հարսանիքները, դառնում հպատակագրված ու բնական երևույթներ, կանխելով մեզ տեսնել թե ինչ է իրականում խաղարկվում, ինչ է պահպանվում, և ինչ հետևանքներ են արտադրվում: Նման մոտեցում կիրառել նշանակում է փնտրել այն պահերը թե ինչպես (և ինչ գնով) է ստեղծվում համաձայնության ու անդորրի պատրանքը: Հարսանիքները, ինչպես հետերոսեռականության տոնակատարության այլ արարողություններ` նշանադրություններ, ամուսնության տարեդարձներ, կամ Սբ. Վալենտինի օրը, համանիշ են դառնում հետերոսեռականությանը և տալիս իրականության պատրանք, որը քողարկում է հետերոսեռականության իշխանությունն ու գործընթացը թե նյութականորեն և թե պատմականորեն: Օրինակ, երբ հարսանիքները բանեցվում են մասնագիտական միջավայրում, դրանք գործում են որպես գաղափարական սահմանադրում իշխանության մեջ անդամություն նշանելու համար, ինչպես նաև կարևորելու որ զույգավորված անձինք նորմալ, բարոյական, արդյունավետ, ընտանիքին նվիրված, հարգարժան քաղաքացիներ են, և ամենագլխավորը` որ օրինաչափորեն գենդերացված ու սեռականացված են:

Հարսանիքները վերլուծելու համար անհրաժեշտ է ընդհատել այն ձևերը, որոնցով հետերոսեռական երևակայականը բնականացնում է հետերոսեռականությունը և խոչընդոտում մեր տեսնելու ունակությունը թե ինչպես է հետերոսեռականության կազմակերպումը հիմնված այն հավատքի կամ գաղափարախոսության ստեղծման վրա, որ այն նորմատիվ է և բոլորի համար նույնը – որ հեքիաթային սերն ունիվերսալ է: Այս ենթադրության հիման վրա է, որ ԱՄՆ-ում ձևավորվել ու աճում է 35 բիլիոն դոլլարանոց հարսանյաց արդյունաբերությունը, որն իր մեջ ներառում է տարբեր տեսակի ապրանքների ու ծառայությունների վաճառքը – հարսանյաց շորեր, ադամանդներ, մեղրամսի ճամփորդություն, հյուրանոցներ, և այլն – և որոնց մեծամասնությունն արտադրվում է ԱՄՆ-ից դուրս, էժան աշխատուժով: Իրոնիան այն է, որ այդ ապրանքներն ու ծառայությունները հաճախ արտադրվում են ճնշող աշխատանքային պայմաններում, որտեղ շահագործվում է ոչավանդական կանացի աշխատուժը, իսկ դա իր հերթին անուղղակիորեն փոխում է հետերոսեռականությանն ու ընտանիքին վերաբերող մշակութային նորմերը: [. . .]

Հարսանիքների բնականացման ընթացքը սկսվում է երեխաներից ու երիտասարդ աղջիկներից, որոնց թիրախ դարձնելով, խաղեր ու խաղալիքներ արտադրող ընկերությունները գրավել են հարսանյաց շուկան և ապագա սպառողներ զարգացնելու հնարավորությունը, արտադրելով ու մատակարարելով «դասական» սպիտակ հարսանիքին վերաբերող խաղալիքների տեսականի: Ամերիկյան Mattel ընկերությունը` խաղալիքներ արտադրող աշխարհի ամենահզոր կորպորացիան, օրինակ, 36 երկրներում գրասենյակներ ունի և արտադրանքը վաճառում է ավելի քան 150-ից երկրներում: Ընկերության ամենահայտնի խաղալիքը` Բարբին, իր 120 տեսակներով հանդերձ կազմում է վաճառքի 40%-ը: Mattel-ի արտադրական կենտրոնները գտնվում են Չինաստանում, Ինդոնեզիայում, Իտալիայում, Մալազիայում և Մեքսիկայում, և հիմնականում ստանդարտներից ցածր աշխատավարձով աշխատեցնում են ոչ-եվրոպական ռասսայի կանանց: Mattel-ը տարեկան արտադրում է մոտավորապես 100 միլիոն տիկնիկ և Կալիֆորնիայում տեղակայված ընկերության շահույթը կազմում է 1.9 բիլիոն դոլլար: Միջին երիտասարդ չինացի կին աշխատողը, որը հավաքում է Բարբի տիկնիկի մասեր, աշխատում է ստանդարտ աշխատաժամերից շատ ավելի երկար, ապրում հանրակացարանում, երբեմն աշխատում թունավոր քիմիկատների հետ, և ստանում օրական 1.81 դոլլար:

Հեռուստատեսային ծրագրերում հարսանիքների բեմադրումը, մամուլում հարսանիքների մասին շաբաթական անդրադարձը, ամսագրերում դերասանների և այլ էստրադային աստղերի հարսանիքների մասին տեղեկատվությունները, գովազդային հոլովակներն ու հանրահայտ ֆիլմերը, որ ներառում են հարսանյաց թեմաներ, բոլորը փորձում են սովորեցնել թե ինչպես մտածենք հարսանիքների, ամուսնության, հետերոսեռականության, ռասսայի, գենդերի և աշխատուժի մասին: Հետերոսեռական երևակայականը գործադրելով, զանգվածային լրատվամիջոցները հարսանիքի պատկերումները քողարկում են այնպիսի նշանողների (signifiers) տակ ինչպիսիք են սիրաբանությունը, կուսությունը, բարոյականությունը, խոստումը, հարստությունը, և եվրոպական կամ սպիտակամորթ ռասսայականությունը: Շատ նոր ամուսնացած զույգեր այսօր ապրում են իրենց հարսանիքը ոչ որպես մի դեպք, որ կարգավորում է իրենց սեռական կյանքն ու ինքնությունը, այլ որպես մի հեքիաթային ֆիլմ, որտեղ նրանց համար գրվում է սցենար, ու նրանց ասես աստղերի նկարահանում ու տեսագրում են հարսանիք հաճախողներ-պապարացցին:

Բազմազգային կապիտալիզմի պայմաններում ժամանակակից սպիտակ հարսանիքը զանգվածայնորեն գովազդված միատարր հավաքման գծի արտադրություն է, որ շատ քիչ է նմանում մասնակիցների մեծամասնության ունեցած ուտոպիստական տեսիլքին: Հետերոսեռականության հետ սիրաբանվելով, հարսանյաց շուկայի շարժիչը հիմնականում աշխատում է ի օգուտ կապիտալիզմի: Բախտախաղի դրված սոցիալական հարաբերությունները – սեր, համայնք, նվիրվածություն, ընտանիք – հարսանիքի հանդիսանքի (spectacle) կողքին դիտարկվում են որպես երկրորդական:

Հարսանյաց արդյունաբերության միջով շրջանառող հետերոսեռական երևակայականը քողարկում է բոլոր այն ձևերը, որոնցով կառուցում ու հաստատում է ռասսայական, դասակարգային, և սեռականության հիերարխիաները: Վաղ մանկությունից կանանց վարժեցնում են պատրաստվել «իրենց կյանքի ամենաերջանիկ օրվան» (դրանից հետո, իհարկե, ականկալվում է, որ ամեն ինչ պետք է խամրի): Տղամարդկանց, այսպիսի սոցիալիզացնող մեխանիզմների բացակայության շնորհիվ, վարժեցնում են մեկ այլ բան` որ իրենք կոչված են «ուրիշ» աշխատանքի: Ու եթե նրանք հետաքրքրվում են հարսանիքով, ապա դա ի տարբերություն կանանց սոցիալիզացիայի` այլ պատճառներով է: Երեխաները սովորում են իրենց հնարավորություններն ըստ մշակույթի թույլատրելի չափաբաժնի: Նրանց սոցիալիզացնում են այն մտքին, թե որն է պատշաճ (ճիշտ) զույգավորումը, որն է պատշաճ սեռականությունը, որն է համարվում գեղեցիկ, որն է համարվում կնոջ աշխատանք, որը` տղամարդու, և ինչպես դառնալ «լավ» սպառողներ` մասնակցելով այն հետերոսեռական սովորույթներին ու ծիսակարգերին, որ խրախուսում են միայն հետերոսեռական հետաքրքրություններ ու զգացմունքներ, և ըստ այդմ պարգևատրում:

Հարս չեն ծնվում, այլ սովորում են, թե ինչպես ենթարկվել սոցիալական ու մշակութային հաղորդագրություններին, որ փոխանցվում են հարսանիքի արարողության միջոցով: Հարսանիքը պատշաճ հետերոսեռական ինքնության ու անդամության անցման արարողակարգն է (rite of passage): Այն ամեն ինչ է, բացի բնական լինելուց:

___
* from Introducing the New Sexuality Studies: Original Essays and Interviews. Ed. Steven Seidman, Nancy Fischer and Chet Meeks. Routledge, 2006.