Տարօրինակելով Երեւանը (Queering Yerevan) կոլեկտիվի արվեստի թվով երրորդ ինտերվենցիան տեղի ունեցավ հուլիսի 31-ից – օգոստոս 1-ը:
Թարգմանությունը այն կոնցեպցիան է, որի շուրջը կայացավ «Տարօրինակելով Երեւանը» կոլեկտիվի կազմակերպած ցուցահանդեսը Կանանց ռեսուրսային կենտրոնի այգում: Վիդեո, ֆոտո, փերֆորմանս, դերային եւ հեղինակային ընթերցումներ, եւ այդ բոլորի մեջ՝ թարգմանություն: Թարգմանությունն այսօր ամենուր է: Այն անհրաժեշտ է ամեն քայլափոխի: Ցուցահանդեսի նպատակներից մեկն է` շեղվել նեղ լեզվական (այսինքն ստանդարտացնող ու ընտանեցնող) թարգմանությունից եւ անցնել ավելի գլոբալ (իսկ ավելի հետաքրքիր կլինի ասել. այլասերված, տարօրինակող) համամարդկային թարգմանչական պրոբլեմների:
Հասարակության մեջ առկա փոխըմբռնման ցածր մակարդակը, անհանդուրժողականությունն ու դրանից բխող ագրեսիան մեր փոքրիկ երկիրը վեր են ածել Բաբելոնյան աշտարակի, որտեղ մարդիկ խոսում են հայերեն, բայց չեն հասկանում իրար:
Մի խմբակցություն մյուսին, մի «տուսովկա» մեկէլին, կանայք՝ տղամարդկանց, տղամարդիկ՝ կանանց… Եվ մինչեւ ե՞րբ և մինչեւ ո՞ւր: Ու այստեղ օգնության է գալիս թարգմանությունը, այն է՝ ամեն ինչ դարձնել մաքսիմալագույնս (ան)հասկանալի ու (թյուր)ըմբռնելի որքան հնարավոր է շատ մարդկանց համար:
Հայաստանում գերիշխող հետխորհրդային մշակույթի, տարօրինակող (queer) տարածքներում այն առավել արդիական է, քանի որ սովորույթն ու մտածելակերպը հակասության մեջ են ժամանակի ու ժամանակակից մարդու հետ: Եւ էական չի, թե դա ոնց կարվի՝ բառերով, պարով, ձայնով, թե լուռ ժեստերով:
Մնջախաղը ևս թարգմանություն է` արվեստ, որ ուղեկցել է մարդուն դարեր շարունակ։
Թարգմանության արվեստը, նաև ոչ լեզվական, անհիշելի ժամանակներից ուղեկցել է մարդուն` ունենալով տարաբնույթ դրսևորումներ։ Ամեն բան չէ, որ բառերով են ասվում, այս ենթատեքստի հիմքում մարդու ինքնաարտահայտումն է, որի ձևերին էլ փորձել են ծանոթացնել ցուցահանդեսի կազմակերպիչները։
Օրինակ` Մելինէ Տէր Մինասեանի և Լողելին Քոենիգի ձեւախաղում (Վիոլետ Գրիգորյանի «Ինքնահավաստում» բանաստեղծության շուրջ), Մէլինեն ու Լողելինը սկզբում միաժամանակ ֆրանսերենով, հետո հետզհետե հայերեն մեկումեջ բառեր ու նախադասություններ ավելացնելով հասան սինխրոն թարգմանության: Այդ ամենն ուղեկցվում էր նաեւ մարմնի ժեստերով: Ձեւախաղն ավարտվեց (վրացական) գործիքի նվագակցմամբ։
Երբ դեռ նոր էր սկսվել Մելինէի ու Լողելինի ձեւախաղը (կամ լավ չեն հիշում, գուցե բացման խոսքի ժամանակ), Իլեյն Կրիկորեանը՝ նստած հանդիսատեսի շարքերում, սկսեց հանվել (առավել կանացի հագուստը) ու հագավ տղամարդու հագուստ, դեմքին նկարեց բեղեր: Ներկաները դեռ չգիտեին, որ դա նույնպես ձևախաղ է (չէ, փերֆորմանս), դա թարգմանությունն է կնոջ՝ տղամարդու, (ու մեկ էլ սեռականության «իրականության» և դրա նորմերի մեկնաբանություն), կերպարանափոխումի` մի գենդերից մյուսը այնքան հանգիստ, սուս ու փուս, որ որոշ հանդիսատեսներ նույնիսկ նայում`ու չէին հասկանում, թե ի՞նչ է կատարվում:
Վերջում անցկացվեցին ավանդական քննարկումներ, որտեղ չնայած կիսաանգլերեն-կիսահայերենին ինչը պարզ չէր՝ պարզ դարձավ (գոնե ինձ համար):
Լուսինե Վայաչյան
(Շուշան Ավագյան)
(Բնագիրը կարող եք կարդալ հետևյալ կայքում)
No comments:
Post a Comment