September 20, 2008

About Who We Are

“Coming To You To Not Be With You
Women-Oriented Women’s Collective August 3-4, 2008, Yerevan, Armenia
Zarubyan 34, Utopiana and Women’s Resource Center

Women-Oriented Women (WOW). Exhibition Project: Arpi Adamyan, Shushan Avagyan, Sarah Chance, Lusine Chergeshtyan, Adrineh, Angela Harutyunyan, Alina Martiros, Astghik Melkonyan, Lusine Talalyan, Tsomak


Parting and Reunion as Processes of Subjectivization
By Angela Harutyunyan

The opening of the exhibition took place on August 3rd, in the garden of Utopiana and Women’s Resource Center in Yerevan, and the 4th was reserved for a video screening and public discussions. The correspondent of gazeta.ru in Armenia writes that the exhibition was the first ecological artistic activism in Armenia, while Polish curator Pawel Leszkowicz comments in his Yerevan impressions on rhiz.eu that the exhibition was the first one to represent experiences of Armenian homosexual and bisexual women (“as well as straight women allies”). However, many were confused by the lack of representation or at least a type of representation which is constructed by the hetero-normative regime to convey and materialize homosexual women’s experience. It seemed that the confusion was partly caused by the absence of a direct and clear message as well as easily identified codes of perceived homosexuality: there were no pornographic works or outwardly provocative gestures. In its willingness to pose questions rather than impose answers as well as with its lack of a single thematic line, the exhibition was more of a discursive platform than a representational project. Although opening up a discussion of experiences of concrete women, it nevertheless had no claims of presenting and expressing these experiences or specifically packaged identities. We wanted to talk not so much about the expressions of queer identities but about a queering look. This was a look, which never repeats or always repeats as “the same but not quite.” The ambiguity, always already present in the look, was that which defined the project not as a complete representational show but as a platform for communication. It was this ambiguity that our colleague-artists friends, completely immersed in a revolutionary fervor of the present moment, described as a politically inappropriate position. They were talking with a tone of revolutionary urgency which demands direct and clear-cut statements. Instead, the project was offering self-reflection and negotiation, which brought about a set of questions: Is visibility always empowering? Is it possible to find ways of subjectivisation which do not assume an expression of pre-existing identities and in which what is visible can be deceiving and partial while what is invisible, inaudible and ungraspable, meaningful? Is it possible to articulate subjectivities or modes of subjectivisation in-between visibility and invisibility, within the inherently relational exchange between the Self and the Other and in the dialectics of partition and coming together.

The identity politics of the post-modern age packages and sells identities and differences, taking outwardly manifested and self-stylized appearances as signs of these differences; it commercializes and bureaucratizes desires. Instead, “Coming to You Not To Be With You” does not exclude the failure of desire within the dialectics of partition and reunion, thus it escapes the circle of being identified and marketed, easily named and framed. It strives to offer an ongoing dialogue which never excludes the possibility of failure of communication either.


A Conversation with Members of the Women-Oriented Women’s Collective, who organized the exhibit Coming to You to not Be with You” as part of their ongoing project of Self-Mapping: Queering the City
By Shushan Avagyan

The idea of “self-mapping” came about in a very spontaneous way; in December 2007 Sarah and I had gone to see an exhibit at the Art Institute of Chicago, which we started to discuss on the Women-Oriented Women’s (WOW) listserv: “The exhibit is about the streets, buildings, and boroughs of Chicago. The artists have used various techniques: embroidery, photography, graffiti, one of the works consisted of Arabic spices and herbs to create a mandala-shaped map, i.e. the map of the Arab neighborhood in Chicago perceived through the subjectivity of the artist. In other words, the topography of the city conceived through your own prism of perception and interpretation. There also were video-installations . . .” Angela Harutyunyan responded: “I like this idea of mapping of the self, especially because it is connected with issues that I have been lately obsessed with: imaginary geography, “phantasmic topography,” the city not as it really is but as it exists in our consciousness, in our imagination, or as we see it, feel it, perceive it through our bodies. I think that there is some radical potential in this kind of different, diverse conception of the city (rather than the symbolic regime dictating us how to perceive things, conditioning modes of behavior which serve to power structures)—imagining, interpreting and claiming the space of the city through our own memories, on our terms and in our ways . . . To broaden the idea of mapping, we can also question the recent architectural changes in the city and the forms of desire and subjectivity that they prescribe.” Then we started thinking seriously about these issues and bouncing ideas from our own perspectives. Lusine Chergeshtyan wrote back: “We could base our self-mapping on the topography of love and relationship: memories that record chronologically where and when we first talked about queerness, spaces in which we have had positive experiences and felt free, or spaces that have confined or oppressed us, spaces where we met and formed a group, where we found allies who understood us and whom we understood . . .” Astghik Melkonyan began to conceive her self-mapping in terms of performance art: “There will be silhouettes of couples. I haven’t decided how many, but they are going to be life-size, or maybe not so large. They will be on the ground. I will use flour, sieved through a kitchen flour sifter. Which means I’ll have to make a large template and use the flour to achieve the stenciled image . . . I want to have several images in several places and I need people to be able to interact with those images . . .” Adrineh and Alina Martiros, both from Canada, joined the group in March, and in August the collective—Arpi Adamyan, Astghik Melkonyan, Tsomak, Lusine Talalyan, Adrineh, Lusine Chergeshtyan, Alina Martiros, Angela Harutyunyan, Sarah Chance and I—gathered in the garden of Zarubyan 34 in Yerevan.

Shushan Avagyan: My first question is for Lusine Talalyan. Why was it significant for you to participate in this project of self-mapping (now that you are looking back at the exhibit after approximately a month)? What expectations did you have during the initial stages of the project, during the summer of 2007, and at the end, after one year? Also, what was the strangest or the most unexpected aspect for you in regards to the exhibit? For example, the most bizarre thing for me was the unanimous silence of the news media about the project, with the exception of the Russian paper, gazeta.ru, which echoed with a small article.

Lusine Talalyan: When we had just started thinking about a collective project and when we held our first meetings, I imagined that we would unite as a large group of women and try to understand our own sexualities, our place in society and also our place in the realm of art. It was perhaps the association with society (or the idea of “coming out” to the public) that became one of the main reasons that created arguments, disagreements, and some artists refused to participate in the project. Or maybe that wasn’t the only reason, but in any case, that objective, that desire to have a unified group of artists wasn’t fully realized in the end. The only open manifests about the focus of our project (the mapping of our “queer” selves onto the city) were the placards that we posted all over the city and the blog that we created, oh and, of course, the fact that we invited news reporters. But the most desirable prospect that was realized for me was that we all came together and that the exhibit happened. This is the only (queer) exhibit that I have participated in. We came together being so diverse but at the same time being able to underline our similarities, and this was the most exciting and unexpected thing for me. And it made me think that about the Soviet epoch when they tried gay men, not women, which brought many people to think that gay men were more oppressed than women (homosexuality has always been associated with men, they have been incarcerated and punished for being gay, etc.). But maybe the issue is elsewhere: the fact that queer women weren’t incarcerated back then, meaning that a woman’s violation of societal laws wasn’t conceived as a “violation” and hence completely censored or erased from society’s consciousness, is very much analogous to contemporary views. It falls into the same logic of reporters “failing” to report about the exhibit; this phenomenon is precisely the same politics of erasure. It’s that same mentality that says: sexual relationships between women can’t be taken seriously or it can’t be perceived seriously and so there is no reason to even talk about that . . .

Shushan Avagyan: What do you think is our greatest fear in regards to society? Some of the artists in our project, including yourself, have shown their work in large-scale exhibitions, but in those exhibitions their work wasn’t thematized or labeled as “queer.”

Lusine Talalyan: I’ll talk about my own fears regarding society. One of my biggest fears is coming out to my parents: no matter how strongly I believe or hypothesize that they know, I am certain that they don’t want to HEAR about it, and so I don’t want to talk to them about it. At first I was afraid that they might hear from somewhere else or from someone else, but as strange as it is now I don’t care about that. If they find out, that’s fine, but I am not going to come out to them. I don’t know, perhaps I might have a different view on this later . . .

But what I’m afraid of most is that we (as a collective) might become an instrument, that not only do they not critique or label us, but on the contrary, they decide to support us financially, presenting themselves as advocates of progressivism. This implies glamorizing and normalizing what is queer and turning us into their ideological tokens. In the first case with labeling, I think that it’s possible to have or to create a genuine dialog, whereas in the second case the opportunity for a dialog is lost. This is why it was so important that we didn’t have any international organizations that supported us financially; we did everything through our own means and abilities.

When you talk about labeling in exhibitions, what do you mean, Shushan, labeling done by artists themselves or by critics? This brings up a very interesting point, and I had completely forgotten about it—the exhibit that I did with Tatevik (Hakobyan) in 2004, titled “Anyone Who Has the Delusion to Consider Herself Not Deceived.” The fact that I’d forgotten that my works have been discussed in terms of lesbian relations, means something. Susanna Gyulamiryan was the curator and the entire text was about lesbian relations in terms of failed love. Then, of course, it was this project of self-mapping that made it possible to talk publicly about homosexuality in Armenia through art, and most importantly not as a gossip, at that. Today, Arpi, Lara and I were talking about the exhibit again and how, for us, the project was realized, that the event had taken place, and that our objective wasn’t at all to produce a final “product” . . .

Shushan Avagyan: Arpi, you have participated in a variety of exhibitions in the past—was this one any different? How so? What motivates your own project of self-mapping?

Arpi Adamyan: My first exhibition was at NPAK when I was 15; I wasn’t even a student at the Academy of Fine Arts yet. I have periodically shown my work in group exhibitions at NPAK and other places since then. Meeting artists such as Lusine and Asya, who are older than me, has helped me understand many things. It is perhaps for this reason that being queer has never been strange to me (a confounding contradiction of the terms “queer” and “strange”). It was never shocking to me when I came out to myself. And I would like to thank both Lusines (Talalyan and Chergeshtyan), Asya, Sona for this.

Shushan Avagyan: How was your collaboration with Lusine Talalyan conceived and what form did it acquire at the end? Is that how you imagined the piece from the very beginning?

Arpi Adamyan: I have always had an affective connection with Lusine’s work; for me, her videos represent the moving version of my paintings. Lusine might not necessarily agree with me—these are my own perceptions. Surely there are differences in our works as well, but by speaking about similarities I want to stress how unified our work is. Collaboration became possible, I think, due to the fact that we kept influencing one another during the past few months. For me, this is an important factor, since it replaced the conventional “malady” of artists, if you will, the imperative to be original, unique, with the need to be unified, to be able to solve issues together, and to share a perspective . . .

After several other collaborative projects I can say that this was my first collaboration that was successful and wasn’t just limited to the designated one week of the show but is continuing till this day. During one of our conversations Lusine underscored that “giving and taking” works for us. I am saying this because her opinion is very important to me.

You were asking if there were any differences between this exhibition and the past ones . . . I don’t know if there is a difference or if I would like to see a difference, but in the previous exhibitions I have never felt a unity among participants. The most imperative thing for me today, I think, is unity—searching for the different ways to unify, taking one another into consideration, seeing and hearing one another, etc. This is what motivated me and mostly I have found what I was looking for.

Shushan Avagyan: What does “Coming to You to not Be with You” mean? How does it describe our exhibit?

Angela Harutyunyan: I think that on one hand the title expresses the dialectic of the relations between the group, i.e. collective, and the individual, and on the other hand it shows the dialectic between the very intimate levels of the interpersonal. This incorporates the idea of being together and not being together at the same time, which means that group communication is taking place not on the basis of collective agreement, which always implies a majority of consensus, but also on the basis of collective disagreement. The Speaker, the “I’ relates to the Other not as an object but as yet another desiring subject. But this desire does not exclude also non-desire or, what’s even more precise, the desire of failed desire. I think it is at this point that the two aspects of the title—the collective and the interpersonal—collapse. Indeed the title is very dialectical . . . Yet at the same time the title crystallizes our fears, in terms of being seen and not being seen. We become visible, we come out to the audience, but only and always partially . . .

Lusine Talalyan: Women have always played the role of the one who waited and waits for the man, take, for instance, Odysseus’ wife Penelope. In our case, it is the woman who is coming and it’s not clear who she is coming to. She is, as if, present and absent both at the same time, and breaks the stereotype of passivity and waiting.

Adrineh: It’s like we are trying to say to the other that we want to approach, to come closer, but that we are different, that we differ and we are coming without the anticipation that in order to understand one another we should be alike. We want to be accepted as queer women: we don’t want to change in order to be like you. We are what we are, and that’s all, yes?

--
This article is forthcoming in the 2nd issue of the bilingual journal Feminist, published by the Women’s Resource Center in Yerevan.

September 19, 2008

Me as her again -- book and website

Dear friends,

You are invited to readings and events for Me as her again:True Stories of an Armenian Daughter, set to be available on October 10! Event dates are listed below and on the new website, http://nancyagabian.com.

Here's the back cover copy:
Untangling knots of personal identity and family history, Nancy Agabian deftly weaves a narrative alternately comical and wrenching. Moving between memories of growing up Armenian and American in Walpole, Massachusetts, and her later experiences at Wellesley College, then Hollywood and, finally, Turkey, Agabian offers an illuminating meditation on the sometimes bizarre entanglement of individual desire (sexual and otherwise) in the web of family life and history. At the heart of this unraveling is a grappling with the history of trauma and upheaval experienced by her paternal grandmother, who survived the Armenian Genocide, and the legacy of that wounding experience for Agabian and her extended family.

On October 10th, I'll be reading from the book at Beyond Baroque in L.A., then reuniting with Ann Perich, playing onstage for the first time in eight years as Guitar Boy, the underground folk/punk band famous for skewering pop culture and the art world.

And on October 26th, there will be a book party, sponsored by the Armenian Gay and Lesbian Association, in New York City.

It would be wonderful to see you at one of the readings. If you're not in the vicinity or otherwise engaged, you can support small independent nonprofit presses by purchasing the book directly from Aunt Lute Books:
http://www.auntlute.com/Merchant2/merchant.mv?Screen=PROD&Store_Code=auntlute&Product_Code=MH&Category_Code=

Any questions or comments, feel free to comment.
Thank you for your support of this work.

kind regards,
Nancy

Los Angeles:

October 10
7:30 pm
Also performing with Ann Perich of Guitar Boy, for a reunion show
Beyond Baroque
681 Venice Blvd., Venice, CA 90291
310 822-3006
http://www.beyondbaroque.org

October 13
7:30 pm
Abril Books
415 E. Broadway Ave. Suite #102
Glendale, CA 91205
(818) 243-4112
http://www.abrilbooks.com

New York

October 7
7 pm
KGB
85 East 4th Street, NYC 10003
between 2nd Ave and Bowery
Subways: F to 2nd Ave
http://www.kgbbar.com

October 26 — Book Party!
Sponsored by the Armenian Gay and Lesbian Association
3 - 4:30 pm
LGBT Community Center
Room 410
208 W. 13th Street, NYC 10011
between 7th and 8th Aves
Subways: 123 or ACE to 14th Street
212 620-7310
http://www.aglany.org, http://www.gaycenter.org
$1-$5 donation

November 2
7 pm
Bluestockings Bookstore
172 Allen Street
between Stanton and Rivington
Subways: F to 2nd Ave
212 777-6028
http://www.bluestockings.com

November 12
6 pm
Gartal, an Armenian literary reading series
with Milena Abrahamyan, Christopher Atamian and Aida Zilelian
Cornelia Street Cafe
29 Cornelia Street, NYC 10014
between Bleecker and W 4th
Subways: ACEBDFV to W 4th
212 989-9319
http://corneliastreetcafe.com

http://armeniandrama.org/GARTAL.php

September 16, 2008

Մենք մեր մասին

ԳԱԼԻՍ ԵՄ ՄՈՏԴ, ՈՐ ՀԵՏԴ ՉԼԻՆԵՄ
Կանանց Կողմնորոշված Կանայք կոլեկտիվ
Օգոստոսի 3-4, 2008, Երևան
Զարուբյանի 34, Կանանց Ռեսուրսային Կենտրոն և Ուտոպիանա

Կանանց Կողմնորոշված Կանայք։ Ցուցահանդեսային նախագիծ – Արփի Ադամյան, Շուշան Ավագյան, Սարա Չենս, Լուսինե Թալալյան, Ծոմակ, Անժելա Հարությունյան, Աստղիկ Մելքոնյան, Լուսինե Չերգեշտյան, Ադրինե Տեր-Պողոսյան, Ալինա Մարտիրոս

***

Բաժանումն ու մերձեցումը՝ սուբյեկտիվացման անկյունաքար
Անժելա Հարությունյան

Ցուցահանդեսի բացումը կայացավ օգոստոսի 3–ին Կանանց ռեսուրսային կենտրոնի ու Ուտոպիանայի այգում, իսկ 4–ին արդեն վիդեո ցուցադրությունների ծրագիր էր և քննարկումներ։ Ռուսական gazeta.ru–ի հայաստանյան թղթակիցը գրում է, թե ցուցահանդեսը Հայաստանում առաջին բնապահպանական–արվեստագիտական ակտիվությունն էր, իսկ լեհ համադրող Պավել Լեցկովիչը երևանյան իր տպավորությունների շարքում խոսում է միասեռ ու երկսեռ կանանց փորձը ներկայացնելու մասին։ Այնինչ, շատերը կարծես շփոթված էին ներկայացուցչության բացակայությունից, համենայն դեպս, այնպիսի ներկայացուցչություն, որպիսին միասեռ կնոջ փորձն ընկալում ու նյութականանցում է հետերո–նորմատիվ տեսողական ռեժիմի մեջ։ Շփոթմունքը կարծես պայմանավորված էր նաև միասեռական ուղղակի ու հստակ ուղերձի ու պատկերման կոդերի բացակայությամբ. չկային պոռնոգրաֆիկ գործեր, բացակայում էին պրովոկատիվ ժեստերը։ Թեմատիկ մեկ գծի բացակայությամբ ու պատասխաններ առաջարկելու փոխարեն հարցեր առաջադրելու հանգամանքով էր, որ ցուցահանդեսը ավելի շուտ դիսկուրսային նախագիծ էր, քան ներկայացում։ Կոնկրետ կանանց ֆենոմենոլոգիական փորձառության մասին խոսակցություն բացելով հանդերձ, այն չէր հավակնում ներկայացնելու կամ արտահայտելու այդ փորձը. խոսքը միասեռական ու տարօրինակող հայացքի մասին էր։

Հենց տարօրինակելն էր, որ Կանանց Կողմնորոշված Կանայք ցանցի մեջ ծառայեց որպես հավաքականություն ձևավորող անկյունաքար։ Տարօրինակող Ես–ին ու Ուրիշին, հայացքը երբեք չի կրկնվում, կամ միշտ կրկնվում է որպես՝ «նույնը, բայց ոչ այնքան»։ Հայացքի մեջ թաքնված այս ամբիվալենտությունն էր, որ բնորոշում էր նախագիծը՝ ոչ որպես վերջնական ցուցադրական արտադրանք, այլ երկխոսելու հարթակ։ Այս ամբիվալենտությունն էր, որ հայաստանյան շիկացած քաղաքական իրավիճակի մեջ խրված արվեստագետ–զրուցակիցները համարեցին քաղաքականապես ոչ հարիր կեցվածք. իրավիճակ, որ ըստ շատերի պահանջում է ուղղակի ու շեշտակի հայտարարություններ։ Հեղափոխական հրատապության ու ակտիվության փոխարեն նախագիծն առաջարկում էր ինքնանդրադարձ ու բանակցություն. արդյոք տեսանելությունը միշտ զորացնո՞ղ է։ Հնարավո՞ր է գտնել սուբյեկտիվացման այնպիսի ձևեր, որոնք չեն ենթադրում ինքնության արտահայտում և որտեղ այն, ինչ տեսանելի է, խաբուսիկ է, իսկ անտեսանելին ու անիրականանալին՝ երբեմն առավել իմաստալից։ Միգուցե տեսանելիության ու անտեսանելիության, անձի ու ուրիշի հարաբերման, բաժանման ու միացման դիալեկտիկայի արանքում է հնարավոր արտիկուլացնել հետերո–նորմատիվ սուբյեկտիվացման ձևերին այլընտրանքային մեխանիզմներ։

Այն ժամանակ, երբ հետմոդեռնիզմի ինքնության քաղաքականությունը ապրանքայնացնում է ինքնություններն ու տարբերությունները՝ որպես այդ տարբերությունների նշան ընդունելով ինքնության արտաքին ու ինքնաոճավորված արտահայտությունները, առևտրականացնում ու բյուրոկրատացնում ցանկությունները, «Գալիս եմ մոտդ, որ հետդ չլինեմ» նախագիծը չի բացառում մերձեցման ու բաժանման դիալեկտիկայի մեջ ցանկության ձախողումը կամ չցանկանալու ցանկությունը։ Այն շարունակական երկխոսություն է, որ նաև չի բացառում երկխոսության ձախողման հնարավորությունը։

***

Հարցազրույց Կանանց Կողմնորոշված Կանայք խմբի անդամների հետ, ովքեր միասեռ կանանց ինքնաքարտեզագրման նախագծի շրջանակներում կազմակերպել էին «Գալիս եմ մոտդ, որ հետդ չլինեմ» ցուցահանդեսը:

Շուշան Ավագյան

Ինքնաքարտեզագրման գաղափարը առաջացավ շատ ինքնաբուխ, 2007-ի դեկտեմբերին ես ու Սարան գնացել էինք Չիկագոյի արվեստի ինստիտուտի ցուցահանդեսներից մեկը տեսնելու, որը սկսեցինք քննարկել Կանանց Կողմնորոշված Կանայք էլ-ցանցում. «Աշխատանքը հենց Չիկագոյի տարբեր փողոցների, «քուչաների», ու շենքերի մասին է: Օգտագործված են տարբեր տեխնիկաներ` ասեղնագործություն, լուսանկարչություն, գրաֆֆիտի, մեկը արաբական համեմունքների փոշուց «մանդալա»-ի պես քարտեզ էր կառուցել` Չիկագոյի արաբական թաղամասը որպես ինքնաքարտեզ: Այսինքն քաղաքի տոպոգրաֆիան՝ ըստ քո թարգմանության ու արտահայտման: Կային նաև վիդեո-ինստալիացիաներ . . . »: Անժելա Հարությունյանը պատասխանեց. «Ինքնաքարտեզագրման գաղափարը շատ հավանեցի, մանավանդ որ կապված է այն խնդիրների հետ, որոնցով վերջերս հետաքրքրվում եմ` երևակայական աշխարհագրության, ֆանտազմիկ տոպոգրաֆիա, քաղաքը ոչ թե այնպես, ինչպես իրականում կա, այլ այնպես, ինչպես մեր մեջ է, ինչպես որ մենք ենք պատկերացնում կամ զգում մեր մարմնով: Իմ կարծիքով քաղաքը տարբեր ձևով (քան այն, ինչ մեզանից պահանջում է նշանային կամ սիմվոլիկ ռեժիմը, այն պահվածքը, վարվելակերպը, որ ձեռնտու է ուժի կամ իշխանության կառույցներին) երևակայելու մեջ ռադիկալ պոտենցիալ կա – քաղաքի տարածությունը մեր ձևով` հիշողությունների միջոցով յուրացնելու առումով: Կարելի է նաև քարտեզագրման միջոցով հարց բարձրացնել, թե վերջին քաղաքային փոփոխությունները ցանկության ու սուբյեկտիվացման ինչ ձևեր են թելադրում»:

Ապա բոլորս սկսեցինք լուրջ խորհել ու կիսվել մեր պատկերացումներով ու գաղափարներով: Լուսինե Չերգեշտյանը գրեց հետևյալը. «Քարտեզագրման նախագիծը մտածում ենք անել ընկերության և սիրո տոպոգրաֆիա, հիշողություններ ըստ խրոնոլոգիայի, թե որտեղ և երբ ենք առաջին անգամ խոսել միասեռականության մասին, այն տարածքների մասին որտեղ մեզ լավ և ազատ ենք զգացել, կամ ճնշված, որտեղ միավորվել ենք, որտեղ գտել ենք մարդկանց, ովքեր հասկացել են մեզ ու ում մենք ենք հասկացել . . . »:

Աստղիկ Մելքոնյանը սկսեց մտածել ինքնաքարտեզագրման մասին՝ որպես պերֆորմատիվ ակտի. «Զույգերի սիլուէտներ են լինելու, դեռ չեմ որոշել, թե քանի հատ, բայց մեծ են լինելու, կամ էլ ոչ շատ մեծ, ու հատակի վրա. արվելու է ալյուրով. ցանելու եմ խոհանոցային ալյուրի մաղով, այսինքն մեծ տրաֆարետ եմ պատրաստելու, ապա ալյուր ցանեմ ու հետո պատկեր ստանամ . . . ուզում եմ տարբեր տեղեր անեմ, բայց նաև ինձ պետք է որ մարդիկ առընչվեն այդ պատկերի հետ. . . »: Մարտին մեզ միացան Ադրինե Տեր-Պողոսյանն ու Ալինա Մարտիրոսը Կանադայից: Իսկ օգոստոսին բոլորս` Արփի Ադամյանը, Աստղիկ Մելքոնյանը, Ծոմակը, Լուսինե Թալալյանը, Ադրինե Տեր-Պողոսյանը, Լուսինե Չերգեշտյանը, Ալինա Մարտիրոսը, Անժելա Հարությունյանը, Սառա Չանսն ու ես հավաքվեցինք Զարուբյանի 34-ի պարտեզում:

Առաջին հարցս ուղղված է Լուսինե Թալալյանին. Ինչու՞ էր քեզ համար կարևոր մասնակցել (երբ դիտարկում ու մտածում ես այս պահին, ցուցահանդեսից մոտ մի ամիս անց) ինքնաքարտեզագրման մեր նախագծին: Ինչպիսի՞ սպասումներ ունեիր նախագծի ստեղծման սկզբնական փուլում` 2007–ի ամռանը, և ապա վերջում, այսինքն՝ մեկ տարի անց: Ո՞րն էր քեզ համար ամենատարօրինակ կամ անսպասելի պահը: Օրինակ, ինձ համար զարմանալի իրականությունն այն էր, որ տեղական լրատվական ծառայություններից և ոչ մեկը նախագծի մասին մի խոսք անգամ չարտասանեց. միայն ռուսական gazeta.ru-ն արձագանքեց կարճլիկ մի հոդվածով:

Լուսինե Թալալյան: Երբ նոր էինք սկսել մտածել նախագծի մասին ու տեղի էին ունենում առաջին հանդիպումները, հավատում էի, որ կհամախմբվենք մի խումբ կանանցով ու կփորձենք հասկանալ մեր սեռականությունը, մեր տեղն այս հասարակության մեջ ու նաև արվեստի միջավայրում: Կապը հասարակության հետ երևի միակ պատճառներից էր, որ մեծ վեճեր առաջացրեց, ու մի քանի արվեստագետներ հրաժարվեցին մասնակցել։ Չգիտեմ, կարող է՝ դա չէր միակ պատճառը, բայց ամեն դեպքում այդ ցանկությունը մեծ հաշվով չիրականացավ: Միակ կապը պլակատներն էին, որ փակցրեցինք փողոցներում ու բլոգի ստեղծումն էր, և իհարկե լրագրողներին հրավիրելը: Բայց ամենացանկալի սպասումը, որ իրականացավ՝մեր բոլորի համախմբվելն էր, ու այն, որ նախագիծը կայացավ: Սա իմ իմացած ու մասնակցած միակ ցուցահանդեսն էր, որ բոլորով միասին կարողացանք հասցնել իր, չգիտեմ, վերջին կամ միգուցե և սկզբին, լինելով այսքան տարբեր, բայց կարևորելով նմանությունները (հենց դա էր շատ ցնցող)։ Սա ինձ հիշեցրեց, որ Սովետական Միության ժամանակ դատում էին միասեռ տղամարդկանց, իսկ կանանց` ոչ. շատ քչերը դա հիշելով ասում են, որ տղամարդիկ ավելի ճնշված էին, քան կանայք (միասեռ հասկացությունը միշտ կապված է եղել տղամարդկանց հետ, նրանց են բանտարկել, նրանց են պատժել, և այլն): Բայց երևի թե խնդիրը ուրիշ տեղ է. Այն, որ չեն դատել կանանց , այսինքն՝ որ կնոջ խախտումը չի արժեվորվել որպես հասարակության «խախտում» ու այդպիսով՝ լիովին անհետացվել հասարակության գիտակցությունից, շատ նման է այսօրվա պատկերացումներին։ Երբ մեր նախագծին չեն անդրադառնում թերթերում, դա էլ հենց նույն ցենզուրի, կրճատման քաղաքականությունն է. կանանց միջև սեռական կապը չի կարող լուրջ լինել կամ ընկալվել, ու հետևաբար այդ մասին խոսելն էլ անիմաստ է . . .

Շուշան Ավագյան: Ո՞րն է քո կարծիքով մեր բոլորիս վախը հասարակության հանդեպ: Մեր նախագծում մասնակցող մի շարք կանայք, ինչպես նաև դու, ցուցադրվել էին նաև այլ բավականին նշանավոր ցուցահանդեսներում, բայց այդ ցուցահանդեսներում ձեր աշխատանքը չէր կրում ոչ մի միասեռական պիտակավորում:

Լուսինե Թալալյան: Ես իմ հասարակական վախերից խոսեմ: Նախ առաջին վախն այն է, որ ես չեմ խոսել իմ ծնողների հետ, ինչքան էլ մտածեմ կամ ենթադրեմ կամ հավատամ, որ իրենք գիտեն, բայց չեն ուզում ԼՍԵԼ, ու ես էլ չեմ ուզում խոսել նրանց հետ: Սկզբում վախենում էի, որ իրենք կիմանան ուրիշ տեղից, ուրիշներից, բայց շատ տարօրինակ է՝ հիմա դրա մասին էլ չեմ մտածում: Եթե իմանան ուրիշներից` շատ լավ, բայց ես չեմ պատրաստվում ի հայտ գալ իրենց: Չգիտեմ, միգուցե հետո ուրիշ ձևով մոտենամ հարցին, չգիտեմ . . .
Բայց ամենամեծ վախս միշտ եղել է, որ չդառնանք գործիք, չլինի այնպես որ մեզ ոչ միայն չքննադատեն կամ չպիտակավորեն, այլ հակառակ մի բան ստացվի. հանկարծ ֆինանսավորեն ու ասեն՝ ինչ լավ բան եք անում, մենք առաջադեմ ենք ու ընդունում ենք ձեզ, և օգտագործեն մեր խնդիրներն իրենց շահերի համար, այսինքն՝ մեզ վերածեն իդեալոգիական ինչ-որ նմուշների: Առաջինի դեպքում (քննադատություն) կարծում եմ, որ հնարավոր է ստեղծել/ունենալ անկեղծ երկխոսություն, իսկ երկրորդի դեպքում՝ կորչում է երկխոսության հնարավորությունը, կորչում են հարցերը, ապա կորչում ենք և մենք: Այս պատճառով էլ կարևոր է, որ մենք չունեցանք միջազգային ֆինանսավորման աղբյուր, ամեն ինչ արեցինք մեր ուժերով ու կարողություններով:

Ցուցահանդեսի դեպքում պիտակավորումն ո՞ւմ կողմից ի նկատի ունես, Շուշան, արվեստաբանների՞, թե՞ արվեստագետների. Ցուցահանդեսներին հիմնականում միայն իրենք են ներկա լինում: Օրինակ, այս պահը շատ հետաքրքիր է. ես մոռացել էի իմ ու Տաթևիկի (Հակոբյան) 2004-ի ցուցահանդեսի մասին , որ կոչվում էր «Ամեն ոք, ով մոլորություն ունի իրեն խաբված չհամարելու»: Հիշու՞մ ես, որ ասում էի, թե իմ գործերի մեջ երբեք չեն քննարկել միասեռական սիրո մասին (բայց որ մոռացել էի՝ արդեն ինչ որ բան նշանակում է)։ Սուսաննա Գյուլամիրյանը համադրողն էր, ու ամբողջ տեքստը հենց միասեռական ձախողված սիրո մասին էր, ու այդ ժամանակ պիտակավորվեց այդ ցուցահանդեսը, թե չէ՝ համենայն դեպս ես այդ մասին չեմ իմացել: Հետո, իհարկե, ինքնաքարտեզագրման մեր այս նախագիծն էր, որ հնարավոր դարձրեց Հայաստանի արվեստի միջավայրում միասեռականության մասին խոսել հանրային ձևով, ու այն էլ՝ ոչ որպես բամբասանք: Այսօր ես, Արփին ու Լարան խոսում էինք ցուցահանդեսի մասին, ու այն որ նախագիծը մեզ համար կայացավ ու մեր խնդիրը հեչ էլ վերջնական «արտադրանք» տալու մեջ չէր . . .

Շուշան Ավագյան: Արփի, անցյալում մասնակցել ես տարբեր ցուցահանդեսների. տարբե՞ր էր արդյոք այս ցուցահանդեսը քեզ համար, ինչպե՞ս: Ինչո՞վ է պայմանավորված քո ինքնաքարտեզագրման պրոցեսը:

Արփի Ադամյան: Առաջին անգամ ցուցադրվել եմ ՆՓԱԿ-ում, երբ 15 տարեկան էի. դեռ Գեղարվեստի ակադեմիա էլ չէի ընդունվել: Դրանից հետո պարբերաբար մասնակցել եմ այնտեղ կազմակերպվող խմբային ցուցահանդեսների: Ծանոթանալով արվեստագետ աղջիկների` Լուսինեի, Ասյայի հետ, որոնք ինձանից տարիքով մեծ էին, կարելի է ասել, որ նրանցից շատ բան եմ սովորել: Կարծում եմ դրանից է, որ իմ համար միասեռ լինելը երբեք էլ տարօրինակ չի եղել (զարմանալի հակասություն ստացվեց մեր «տարօրինակ» բառի հետ): Իմ մեջ դա հայտնաբերելը երբեք էլ վրդովեցուցիչ չէր: Դրա համար էլ կուզեի շնորհակալություն խնդրել Լուսինեներին (Թալալյան ու Չերգեշտյան), Ասյային, Սոնային . . .

Շուշան Ավագյան: Թալալյան Լուսինեի հետ համագործակցությունը ինչպե՞ս հղացավ ու վերջում ի՞նչ տեսք ստացավ: Արդյոք այդպե՞ս էիր պատկերացնում գործն ի սկզբանե:

Արփի Ադամյան: Լուսինեի գործերի հետ միշտ էլ զգայական մեծ կապ եմ ունեցել. դրանք ինձ համար եղել են իմ գեղանկարչության շարժվող պատկերների տարբերակը: Միգուցե Լուսինեն ինձ հետ համաձայն չի. խոսում եմ իմ ընկալման մասին: Անխոսք, դրանցում տարբերություններ էլ են եղել, բայց խոսելով նմանություններից, ուզում եմ միասնությանը ավելի տեղ տալ: Իմ կարծիքով մեր միասին ստեղծագործելու պատճառը հանդիսացավ այն, որ վերջին ամիսներին շատ էինք ազդվում միմյանցից: Սա իմ համար շատ արժեքավոր պահ է, քանի որ արվեստագետների «հիվանդությունը»` օրիգինալ, անկրկնելի լինելը, տեղ տվեց մեկ այլ բանի` միասնականությանը, միասին խնդիրներ կիսելու հայացքին . . .

Մի քանի համագործակցություններ ունենալուց հետո, կարող եմ նշել, որ սա իմ առաջին հաջողված համագործակցությունն է, որը չսահմանափակվեց միայն ցուցահանդեսի մեկ շաբաթվա մեջ, այլ շարունակվում է մինչև օրս: Մի խոսակցության ժամանակ Թալալյան Լուսինեն ասեց, որ մեր մոտ ստացվում է իրար «տալ ու վերցնել»: Նշում եմ սա, քանի որ իմ համար շատ կարևոր է նաև իր կարծիքը այս ամենի շուրջ:

Հարցնում էիր թե ինչ տարբերություն կա այս ցուցահանդեսի ու նախկինում եղածների միջև . . . Չգիտեմ, այն կա, թե ես եմ ուզում տեսնել, բայց առաջ երբեք չի եղել արվեստագետների, մասնակիցների միասնություն: Այսօր իմ համար երևի թե համար մեկ խնդիրն է միասնությունը. դրա ձևերը փնտրելը, միմյանց հաշվի առնելով, միմյանց տեսնելով ու լսելով, կամ այլ ձևերով: Այ սա էր այն, ինչ փնտրում էի ու մասամբ ստացել եմ:

Շուշան Ավագյան: Ի՞նչ է նշանակում «Գալիս եմ մոտդ, որ հետդ չլինեմ»։ Ինչպե՞ս է այն նկարագրում մեր ցուցահանդեսը:

Անժելա Հարությունյան: Կարծում եմ՝ մի կողմից վերնագիրը խմբային` ու միջ-անձնական հարաբերությունների դիալեկտիկան է արտահայտում, մյուս կողմից` շատ ինտիմ, միջ-անձնականը: Սրա մեջ կա միասին լինել-չլինելու գաղափարը: Այսինքն՝ խմբային հաղորդակցությունը տեղի է ունենում ոչ թե կոլեկտիվ համաձայնության վրա, որը միշտ մեծամասնության կոնսեսուսն է, այլ նաև կոլեկտիվ անհամաձայնության վրա: Հիմնական Խոսողը` սուբյեկտը`«ես»-ն է, բայց որը միաժամանակ չի բացառում դիմացինի սուբյեկտիվությունը` այսպիսով վերաբերելով Ուրիշին ոչ թե որպես օբյեկտի, այլ նույնպես ցանկացող սուբյեկտի: Բայց այս ցանկությունը չի բացառում նաև չցանկանալու կամ ավելի ճիշտ՝ ցանկության ձախողման ցանկությունը: Կարծում եմ՝ ցանկության այս կետում է, որ վերնագրի երկու` կոլեկտիվ ու ինտիմ միջանձնական ասպեկտները խաչվում են: Միաժամանակ երևի վերնագիրը բյուրեղացնում մեր վախվորվածությունը` տեսանելի լինել-չլինելու առումով . . . Մենք բացվում, ի հայտ ենք գալիս հանդիսատեսի առջև, բայց միայն ու միշտ մասնակիորեն . . .

Լուսինե Թալալյան: Կանայք միշտ սպասել են ու սպասում են տղամարդուն, օրինակ` Ոդիսևսի կինը՝ Պենելոպեն: Իսկ այս դեպքում կին է գալիս, ու չգիտես՝ թե ում մոտ. այստեղ կինը կարծես դառնում է և ներկա, և բացակա ու խախտում է նաև սպասման կարծրատիպը:

Ադրինե Տեր-Պողոսյան: Ուզում ենք ասել ուրիշին, որ փորձում ենք մոտենալ, բայց որ մենք տարբեր ենք, տարբերվում ենք ու մոտենում ենք՝ առանց այն ակնկալման, որ պիտի լինենք նման, որ հասկացվենք: Ուզում ենք ընդունվենք այնպես, ինչպես որ ենք (միասեռ կանայք, այսինքն՝ «տարօրինակ»), ու չենք ուզում փոխվել որ նմանվենք քեզ: Մենք մենք ենք ու այսքան բան, հա՞։

Հոդված՝ մեր մասին...կամ արդյո՞ք մեր...Հոդված Վահան Իշխանյանի մասին....

Վահան Իշխանյանի հոդվածն է լույս տեսել ArmeniaNow-ում.

Իմ շատ կարճ ու հապճեպ արձագանքը, որը սակայն ինչ–ինչ պատճառներով չի տպվում իրենց մեկնաբանությունների բաժնում։



My brief and immediate response to Vahan Ishkhanyan's article, which for some reason doesn't show up in their "Readers' comments" section:

From a Woman of Zarubyan

I am one of the women of Zarubyan, and I am not homosexual. The article is full of misconstructions, misconceptions and mistakes. Here's a very schematic outline of what I pinned down:

1. The project was not about coming out, neither about being lesbian and Armenian. It about a specifically queer perspective, trying to negotiate the boundaries of visibility and invisibility.
2. Is it with Shushan's agreement that her identity is being disclosed?
3. Lusine is not an art critic. She is an artist.
4."Women of Zarubyan" don't construct their identities in fear. The fear factor is overused here in order to exotisize them while labeling.
5.Lusya's work is about sensual, intersubjective communication through whispering and touching. There is no fear in it.
6."She was supposed to inform Lusine’s mother in a performance about her daughter’s orientation by phone, but did not because of fear." - THERE WAS NEVER SUCH PLAN-to inform Lusine's mother....
7. Alina was the first time in Yerevan in July-August. How could she have problematic reputation and in addition, to go to clubs in spring.


Angela

September 12, 2008

Coming to You Not to Stay With You: Jacques Rancière on Being Together and Apart

"Apart, We are Together"--Mallarmé

"On the one hand, the ‘community of sense’ woven by artistic practice is, in the present, a new set of vibrations of the human community; on the other hand, it is a monument that stands as a mediation or a substitute for a people to come. The paradoxical relation between the ‘apart’ and the ‘together’ is also a paradoxical relation between the present and the future. The art work is the people to come and it is the monument of its expectation, the monument of its absence... The tension between ‘being apart’ and ‘being together’ is tied up with another tension between two statuses of artistic practice: as a means for producing an effect, and as the reality of that effect. To the extent that it is a dissensual community, an aesthetic community is a community structured by disconnection."


http://www.artandresearch.org.uk/v2n1/ranciere.html

Angela